پیوند زمینه های تربیتی نوجوانان در خانواده، مسجد و مدرسه

به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی ( تبلیغ نیوز )، نخستین نشست تجربه‌نوردی فرهنگی، ویژه تشکل‌های مردمی و فعالان فرهنگی اجتماعی، به همت خانه فناوری‌های فرهنگی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، شهرک علمی و تحقیقاتی و اداره مشارکت‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری اصفهان برگزار شد.

در این نشست، بشیر خالقی‌پور، رتبه برتر رویداد ملّی «رشدآوند» در ابتدای سخنان خود به این موضوع پرداخت که امروز مردم جهان دچار سرگشتگی عجیب و ابهام متداولی به نام «فراموشی خود» هستند و کمترین زمان و هزینه را به ارتباط با خود و شناخت معنای خود اختصاص می‌دهند؛ انسان امروز نمی‌داند در چه مختصاتی قرار دارد، به کجا می‌خواهد برود، دنبال چه چیزی می‌گردد و در چرخه‌ای ناقص قرار گرفته است؛ چرخه ادامه تحصیل، جست‌وجو برای پیشرفت، کسب شغل و درآم و رفاه، ازدواج، تعاملات اجتماعی و دوست‌یابی و دستیابی به همه این موارد نهایتاً او را به رضایتمندی نمی رساند.

وی به ناراضی بودن نسل نوجوان و جوان امروز در سطح جهانی اشاره کرد و افزود: این مسئله الزاماً زیربنای اقتصادی ندارد و اگر با نگاه صرفاً اقتصادی به آن پرداخته شود، در شرایط امروز تحلیلی ناقص خواهد بود.

مدرس مرکز پشتیبانی و مشاوره تربیتی پیوند اضافه کرد: طی سال‌هایی که در جایگاه مشاور خانواده فعالیت می‌کردم، با مسئله‌ای جدی و شکایتی مستمر از جانب نوجوانان مواجه بودم و آن اینکه آنها اعلام می‌کردند «نمی‌دانیم چرا حال‌مان خوب نیست.» بنابراین می‌خواهم به این موضوع بپردازم که چه اتفاقی برای نوجوان امروز افتاده است که احساس نارضایتی، افسردگی و تنهایی می‌کند.

نوجوان امروز در فردگرایی رها شده است
وی درباره فرایند شکل‌گیری ایده خود مبنی بر «تربیت در پیوند با مسجد» توضیح داد: این ایده از آنجایی آغاز شد که متوجه شدیم نوجوان و جوان امروز در فضایی که فردگرایی بر آن حکمرانی می‌کند، رها شده و در مقابل جریانی قرار گرفته که آن را حریم خصوصی و غیرقابل‌رؤیت می‌داند، اما چون سازوکارهای تعامل همه جانبه حقیقی را در قالب جماعت های انسانی از دست داده است، روز به روز  تنهاتر و بر نارضایتی‌اش افزوده می‌شود.

خالقی‌پور ادامه داد: با وجود موفقیت حداکثری مرکز پیوند در ارائه مشاوره به مراجعان، با این معضل مواجه شدیم که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مراجعان پس از اتمام دوره مشاوره و بهبودی، در فاصله زمانی چند ماهه از آخرین جلسه مشاوره، مجدداً دچار همان مسئله یا مسئله نامطلوب تازه‌ای می‌شوند. با بررسی‌های فراوان نهایتاً به این حلقه مفقوده رسیدیم که فرآیند مشاوره بدون تداوم پشتیبانی تربیتی مستمر و قرار گرفتن در جریان حمایتی گروه دوستی جدید، ناتمام است. نوجوان باید از وضعیت فعالیت های صرفا فردی و مجازی خودش به وضعیت ارتباطی مطلوبی در اتمسفر تربیتی که همان جماعت تربیت محور است منتقل شود.

وی بیان کرد: امروز نظامات برنامه ‌ریزی شهری در جهان از دهه اول قرن بیست و یکم بر مبنای محله‌محوری و مدیریت کامیونیتی (جماعت) فعال طراحی شده است و ما سال ها پیش از همه این‌ ارتباطات در قالب جماعتها را در جامعه اسلامی و با تمرکز بر بنای توحیدی شهر یعنی مسجد خانه خداوند داشته ایم. درواقع ساکنین یک محله با روزی سه نوبت حضور در مسجد می‌توانند در آن واحد با یکدیگر دیدار و تعامل کنند. بنابراین اینکه در منابع دینی ارزش نماز جماعت هزاران برابر نماز فرادا ذکر شده است، به تأثیر حضور در جماعت و اهمیت فعالیت جمعی در آموزه های اسلامی برمی‌گردد.

مشاوره همراه با پشتیبانی تربیتی
عضو مرکز مشاوره و خدمات پشتیبانی پیوند تصریح کرد: وقتی نوجوان احساس رها شدن و تنهایی میکند، این نقطه آغاز معضلات متعدد اوست که تا پیش از این نداشته است. نوجوان باید احساس کند که به طور کامل در خانواده و بیرون حمایت می‌شود، صاحب گروه دوستی حمایتگر است و به جماعتی فعال و هدفمند تعلق دارد؛ جماعتی که خود را در آینه آن می‌بیند. این حمایت در گروه های دوستی با حضور پشتیبان تربیتی و در مسجد انجام می‌شود. خاصیت فعالیت مومنانه جمعی همچون نماز جماعت است که به هویت و نوری واحد تبدیل می‌شود که شخصیت تک تک آنان را ارزشمندتر  و نقص‌شان را رفع می‌کند. بنابراین در کنار فرایند مشاوره باید «پشتیبانی تربیتی» داشته باشیم که با انجام پایش تربیتی و تشکیل پرونده فردی زیر نظر مشاور، فرآیند حمایت، همراهی و جهت بخشی به نوجوان را انجام دهد.

وی در توصیف «پشتیبان تربیتی» گفت: او کسی است که دو مسیر را دنبال می‌کند؛ یعنی به سراغ جمع‌های فعال دانش‌آموزی می‌رود و برای هر فردی پرونده تربیتی تشکیل می‌دهد که مختص خود اوست و ارجاع موارد که تعیین شده به منظور مربوطه، چیزی که جای این موضوع در آموزش و پرورش کشور ما خالی است و در مرحله بعدی ارتباط با افرادی که تحت مشاوره هستند در فرآیند تشکیل گروه دوستی و فعالیت های فرهنگی و اجتماعی در مسجد محله. پیوند برای تکمیل کادر پشتیبانان خود، در سه مرحله فراخوان داد و از میان دانش آموختگان رشته های علوم تربیتی و روانشناسی و فعالان حوزه های تربیتی دعوت کردیم تا در دوره‌های آموزشی ما شرکت کنند.

خالقی‌پور افزود: در این دوره، پشتیبانان می‌آموزند که چگونه در بازه‌ای دو تا سه ساله، مخاطب نوجوان خود را همراهی کنند، هر زمان نیاز بود، او را به مشاور ارجاع دهند و در اجرای توصیه‌ها و دستورات مشاور، نوجوان را یاری کنند. این دوره در ۸ ترم برگزار می‌شود که هر ترم شامل ۸ هفته آموزشی شامل ۷۲ ساعت آموزش آفلاین با بهره‌گیری از بهترین استادان تربیتی کشور در حوزه تربیت در خانواده، تربیت در مسجد، تربیت در رسانه، تربیت در مدرسه، تربیت جنسی و…است و کارگاه های تخصصی که به صورت حضوری و برخط برگزار می‌شود. بخش دوم آموزش‌ها، بیان مباحث تربیتی از دیدگاه اسلامی است که منطبق بر آرای شهید مطهری و سایر علمای ربانی است. تهیه این محتواها پنج سال زمان برده و سه سال است که در حال اجراست. پیش از تهیه محتوا نیز به مدت پنج سال درباره منابع موجود تحقیق و پژوهش انجام شده و سندهای پشتیبان در این زمینه آماده شده است.

مسجد؛ محل تعامل پشتیبانان و نوجوانان
وی اضافه کرد: این فعالیت‌ها از اواخر دهه ۸۰ آغاز شد و سال ۹۹، مجموعه پیوند شکل گرفت. از آن زمان تلاش ما این بود که ابتدا به تربیت پشتیبانان بپردازیم و نرم‌افزار پیوند را برای متصل شدن مشاوران و پشتیبانان به یکدیگر طراحی کنیم تا افراد از بین آنها انتخاب کنند. در مرحله بعدی، شبکه‌ای اجتماعی با عنوان «مسجدانه» طراحی کردیم. در این شبکه، فعالان مسجدی می‌توانند صفحه ویژه‌ای درباره فعالیت‌های خود در مسجد و توانمندی‌های افراد حاضر در آن ایجاد کنند تا حلقه اتصالی میان فعالان مسجدی برای اشتراک تجربیات و ارائه راهکارهایی برای رفع مسائل و مشکلات اجتماعی باشد. پیش از آن نیز شبکه اجتماعی «تدبر» را برای فعالان قرآنی طراحی کرده بودیم. کاری که در مرحله بعدی انجام دادیم، این بود که مسجد را محل تعامل پشتیبانان و نوجوانان قرار دادیم. همچنین با طراحی بسته های محتوایی برای تابلوی محله با عنوان «مسجدنما» و نشریه سنگر محله به تأمین محتوای هفتگی مساجد کمک کردیم. ضمناً صفحات مجازی پیوند در شبکه‌های اجتماعی با عنوان bepeyvand برای تعامل حداکثری و انتشار محتوای تولیدی در نظر گرفته شده است.
ما تمام این فعالیت‌ها را بر دو پایه مدیریت مخارج و تأمین درآمدهای پایدار انجام دادیم. ایده «پیوند» خاصیت تکثیرپذیری در تمام شهرها و روستاها را دارد، بدون نیاز به تأمین منابع مالی.

رتبه برتر رویداد ملّی «رشدآوند» با بیان اینکه مسجد، محلی امن برای پاسخ به دغدغه‌های تربیتی خانواده‌هاست، گفت: بالغ بر ۷۰ هزار مسجد در سطح کشور وجود دارد که اگر مساحت آنها را به صورت میانگین ۲۰۰ متر مربع در نظر بگیریم، ۱۴ میلیون متر مربع زیربنای تربیتی در اختیار داریم که از آن غافلیم و کارکرد آنها صرفاً در برگزاری نمازهای جماعت، آن هم نه همه نوبت‌های نماز خلاصه شده است.

وی بیان کرد: خانواده‌ها معمولا وقتی نوجوان خود را نزد مشاور می‌برند، برای مشاوره تحصیلی این کار را انجام می‌دهند؛ در صورتی که فرآیند مشاوره نباید به یک حیطه خلاصه شود، بلکه باید به سلامت شخصیت، سلامت جسمی و فکری، روابط اجتماعی، نظم و برنامه‌ریزی و روابط او را با خانواده و… او نیز توجه شود و در کنار این مشاور، پشتیبانی حضور داشته باشد که نوجوان را همراهی کند. خود پشتیبان باید شبیه وظایف یک مشاور را دارد و حدود ۵۰ درصد پشتیبانان ما یا مشاوره خوانده‌اند یا در حال تحصیل این رشته هستند و علاوه بر دوره آموزشی که پشت سر می‌گذارند، باید در مسجدی به صورت نمونه مرحله کارورزی خود را انجام دهند.

وقتی مخاطب، مخاطب سوم را جذب می‌کند
خالقی‌پور در ادامه توضیح فرایند فعالیت مجموعه پیوند تأکید کرد: در کنار تربیت پشتیبان، باید با سایر ذینفعان مسجد همچون ائمه جماعت نیز وارد گفت‌وگو و تعامل می شدیم، همچنین هیئتی اندیشه‌ورز تشکیل دادیم که مسیر و محتوا را ارزیابی و اشتباهات را تصحیح کند، به اضافه اندیشکده مطالعات مسجد و خانواده که قرار است محتوا تولید و تعیین شاخص ها را  انجام دهد. تلاش ما این بود که فرایند مشاوره و پشتیبانی به صورت مستمر باشد و مراجع به حال خود رها نشود. او اتفاقا دوست دارد که مرتب با وی تماس بگیریم و جویای احوالش باشیم. ما تاکنون تبلیغ خاصی برای معرفی مجموعه پیوند انجام نداده‌ایم و همه مراجعان ما، کسانی بوده‌اند که سایر مراجعان آنها را با مجموعه آشنا کرده‌اند و این بالاترین ضریب اطمینان است که مخاطب، مخاطب سوم را جذب کند. از طرف دیگر، در کنار دوره‌های تربیت پشتیبان، تلاش کرده‌ایم تا برای خانواده‌ها و نوجوانان نیز دوره‌های آموزشی برگزار کنیم و در مرحله بعدی، تلاش ما این است که برای بچه‌ها، کتاب‌های داستان، سیناپس‌ها و سناریوهای سینمایی، نمایشنامه‌های تربیتی و برنامه‌های تلویزیونی تولید کنیم. البته مبنای ما این است که محتوا را به دست گروه هدفو تولید کننده برنامه‌های هنری برسانیم.

وی در خصوص چگونگی تأمین مالی پشتیبانان نیز گفت: ما در مجموعه پیوند، سه محل درآمد در نظر گرفتیم. برخی خانواده‌ها مشکلی برای پرداخت هزینه‌های مشاوره و پشتیبانی ندارند و برخی دیگر به خصوص در مناطق محروم حتی از عهده پرداخت هزینه رفت‌وآمد نیز برنمی‌آیند. در اینجا به سراغ بانیان خیر می‌رویم و درآمدهای پایدار خود را از این طریق تأمین می‌کنیم. فروش منابع و محصولات نیز راه دیگری است که برای کسب درآمد انجام می‌دهیم.

وی در پایان این نشست ضمن دعوت از همه فعالین تربیتی برای همکاری با شبکه پیوند در تقویت مسیر بهبود وضعیت سلامت فکری و معنوی نوجوانان، راهکار حل همه مسائل مساجد را به سه دسته تقسیم کرد؛ فراگیری گفتمان تربیتی در فضای تعاملّی ارکان مسجد، ارتباط مسجد با خانواده های محله و دغدغه مندی نسبت به حل مسائل محله و شبکه سازی مساجد برای اشتراک گذاری تجربیات و توانمندی‌های خود.

لازم به ذکر است اطلاع رسانی و ثبت نام برای حضور در نشست های بعدی تجربه نوردی فرهنگی ویژه مسؤلان و اعضای تشکل های مردمی و فعالان فرهنگی اجتماعی با دعوت از صاحبان ایده و الگوی برتر رویداد ملّی رشدآوند از طریق پایگاه اینترنتی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان به نشانی www.Morsalat.ir انجام خواهد شد.