غدیر همچون الگویی برای حکمرانی خوب

به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی ( تبلیغ نیوز )، سیدعلیرضا واسعی عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی در گفتگویی با واحد اطلاع رسانی این پژوهشکده گفت: در علوم سیاسی، حقوق عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است و هیچ کس، به هیچ بهانه و دلیلی نمی تواند آن را از آدمیان سلب کند. مصداق روشن آن، حق تعیین سرنوشت سیاسی و گزینش حاکم است، بنابراین، اقدام پیامبر اسلام در غدیر خم، با قرائت مشهور شیعه، چگونه توجیه پذیر است. البته واقعه غدیر در طول تاریخ شیعه بحث های زیادی را به خود معطوف داشته است؛ از نظر وقوع تاریخی تا اهمیت دینی و از نوع نگاهی که مسلمانان به آن افکنده تا آثار و پیامدهایی که داشته است، اما از منظر پیش گفته، هم چنان جای گفت و گو و تأمل دارد، با این فرض که مقصود پیامبر از آن، معرفی جانشین سیاسی یا حکمروا بوده باشد. بدیهی است اگر آنچه رخ داد به منظور معرفی رهبری دینی یا پیشوایی مذهبی بوده باشد، مقوله دیگری است.
وی افزود: پرسش اصلی، جانشینی سیاسی به عنوان حقی عمومی را به چالش می کشد، مسأله ای  که برای امروزیان به آسانی پذیرفتنی نیست، هر چند باورمندان به دیانت اسلامی، طرح این گونه پرسش ها را چندان موجه ندانند، همان طور که در دیگر ادیان چنین است، یعنی چند و چون عقلانی در خصوص اعتقادات یا امور اعتقادی را چندان موجه نمی شمارند. با این توضیح که آموزه های دینی در هر مرامی، فارغ از زمینی یا آسمانی، بی نیاز از اقامه برهان و دلیل است، اما برای انسان گزینش گر و حق جو، هر ادعایی باید برهان و دلیلی داشته باشد، جز در مواردی که از دایره عقل فراتر است، مشروط بر آن که در ستیز با عقل نباشد. بی گمان حقوق عمومی از امور عقلی است و هیچ کس نمی تواند انسان را از آن محروم سازد، بر این اساس واقعه غدیر در قرائت شیعی، چگونه تبیین می شود؟
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: همه ادیان زنده جهان، داعیه خودبسندگی و کمال دارند، چنان که پیروان آنها با چنین باوری پیش می روند و طبعا همه احکام و داده های آن را عین حقیقت، دفاع پذیر و بی نیاز از اقامه دلیل عقلی و برون دینی می دانند، هر چند این ادعای به ظاهر انکارناپذیر، برای پیروان ادیان دیگر سخنی استوار نیست، جز آن که بتوان مبانی عقلی آن را نشان داد.
واسعی افزود: آموزه های دینی، از جمله اسلامی- چه آن هایی که در قرآن آمده یا در سنت  شناسایی شده- موقعی پذیرفتنی است که با عقل، کرامت/ حقوق انسان، اخلاق جهانی، عدالت/ تبعیض و اصل زندگی زندگی در تعارض نباشد، چون در غیر این صورت، مورد پذیرش انسان معرفت جو و آزاد اندیش قرار نمی گیرد.
وی گفت: کرد و کارهای نبوی که در فرهنگ اسلامی، به مثابه الگوی همیشگی است، بایسته طبقه بندی است؛ دینی و بشری، یعنی پاره ای از آنها در تعامل با زمان و زمانه و محیط و ضرورت های عارضی بروز یافته و دسته ای دیگر برای بیان امری دینی که کنش های اجتماعی، عموما از ذیل آن خارج اند، جز این که شواهدی برای سنت دینی بودن آن نشان داده شود.
عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی افزود: واقعه غدیر که در اصل وقوع آن هیچ مسلمانی تردید نمی کند، در خوانش شیعی، سنتی نبوی شمرده می شود. اقدام پیامبر برای تعیین جانشینی سیاسی شکل گرفت، هر چند از همان آغاز، با تفسیرهای متفاوتی که پدید آمد، خواسته پیامبر عملی نشد و مسیر سیاسی دیگری رقم خورد.
واسعی در ادامه گفت: حکمرانی که امری بشری و از حقوق عمومی است، به روش های مختلفی تحقق می یابد، چنان که فیلسوفان سیاسی و صاحب نظران به آن توجه داده اند؛ از تئوکراسی و مونوکراسی تا الیگارشی و دموکراسی. مخرج مشترک همه اآنها، تصدی گری شایسته ترین فرد برای حکمرانی است تا امنیت، رفاه، عدالت، نظم و آزادی برای همگان را فراهم سازد. هر جامعه ای، به گونه ای می تواند چنین فردی را شناسایی کند.
وی افزود: در غدیرخم، امام علی(ع) به عنوان شایسته ترین فرد برای تصدی رهبری سیاسی جامعه معرفی شد تا حقوق شهروندان تازه مسلمان را استیفا کند. این روش، در جوامعی که مردمانش از آگاهی و دانانی شایسته بهره ندارند، تنها روش معقول و درست است و پیمودن راه دیگر، چنین کارکردی نمی توانس داشته باشد، چنان که آن چه پیش آمد، بر این دیدگاه صحه می گذارد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان گفت: نتیجه آن که الگوی بیان شده، به لحاظ برآیندی می تواند در همه زمان ها دنبال شود، یعنی جستجوی راهکاری برای برگماردن شایسته ترین فرد که طبعا کمکی به تحقق حقوق عمومی افراد است، هر چند فرایندها می تواند گوناگون باشد.